Monografija Kulturna istorija Paštrovića

 (izvodi iz recenzija)

Kulturna prošlost Paštrovića je veoma bogata: ostaci materijalne kulture sežu još u doba praistorije i antike; slovenski, odnosno srpski živalj naseljava ovaj kraj još u ranom srednjem vijeku, a prvi pomen imena datira iz XIV vijeka.

Paštrovići se posebno afirmišu u periodu vladavine srpske dinastije Nemanjića kada im je car Dušan i dao plemstvo. Do danas je sačuvana jaka tradicija iz tog perioda istorije. Svjedočanstva su brojna: na ovom malom prostoru postoji više od pedeset crkava sa sedam manastira od kojih četiri: Praskvica, Duljevo, Reževići i Gradište svoje nastajanje vezuju za srpske vladare. Više vijekova Paštrovići su se nalazili pod vlašću stranih država, najduže pod Mletačkom republikom, ali su uprkos svemu sačuvali svoj srpski jezik, vjeru i običaje.

Dr Miroslav Luketić

Delo Kulturna istorija Paštrovića predstavlja sintetičku problemsku monografsku studiju koja nominalno pripada preseku disciplinarnih skupova arheologije, istorije i etnomuzikologije, etnološku, antropološku, književnu, sociološku i ekonomsku problematiku… U sociokulturnim slojevima, koje je prisutno i u istraživanjima koja su rezultovala ovom studijom – moguće je uočiti raznovrsno kulturološko nasleđe ove oblasti koje potiče od tragova visoke srednjovekovne kulture, tradicionalne kulture, kulture mletačkog Mediterana, ali i turske kulture razvijenog feudalizma i centralnoevropske kulture… Kao takvo delo predstavlja dragocen doprinos u naučnom i kulturnom smislu čiji značaj prevazilazi nacionalne granice.

Prof. dr Bojan Žikić

Svakako ne mali značaj ovog projekta koji trenutno možemo sagledati, ogleda se i u tome što danas (ali i decenijama unazad), ne postoji slična knjiga koja Paštroviće, njihovu kulturu i kulturnu istoriju sveobuhvatno tretira na naučno-stručan način, podjednako pristupačan različitoj publici i istančanim čitalačkim ukusima. Ističem da se nedostatak takve publikacije posebno oseća u beogradskom i, uopšte, srpskom čitalištu, i to ne samo među onom brojnom paštrovskom i primorskom zajednicom koja ovde već vekovima obitava, stvara i na svaki način doprinosi, već i znatno šire – među našim svekolikim društvom. Knjiga o Paštrovićima mogla bi, bez preterivanja, da postane i obavezna lektira ne samo primorskih zavičajaca.

Prof. Bojan Suđić

Istorijska pozornica očuvanja autentičnog nacionalnog identiteta u sudaru sa različitim svetovima, upravo je potvrđena u Paštrovićima u kojima se u kontinuitetu neguju kulturološke različitosti u odnosu na susede.

Kulturna istorija Paštrovića podjednako na stručan i popularan način osvetljava osobenosti paštrovskog kulturnog prostora kroz minule epohe. Vremenski raspon tema koje se obrađuju počinje sa srednjim vekom, kada se patrijarhalno paštrovsko biće formira kao kompaktna plemenska zajednica, a završava se Drugim svetskim ratom koji uspostavlja novi poredak, kako u svetu, tako i na ovom malom primorskom pojasu.

Akademik Branislav Mitrović

* * *

Nedavno je objavljena jedinstvena monografija Kulturna istorija Paštrovića, autora prof. dr Nikole Samardžića, dr Mile Medigović Stefanović, dr Zlate Marjanović i doktoranda Dušana Medina.

Monografija je publikovana u izdanju renomirane izdavačke kuće HERAedu iz Beograda, u okviru edicije “Vrt”, uz podršku Ministarstva prosvjete, nauke i tehnološkog razvoja Republike Srbije.

Recenzenti monografije su akademik Branislav Mitrović, prof. dr Bojan Žikić, dr Miroslav Luketić i prof. maestro Bojan Suđić.

“Izdavačka kuća HERAedu iz Beograda osnovana je 2004. s ciljem da objavljuje knjige koje pomjeraju granice, proširuju vidike i spajaju duh prošlosti sa univerzalnom idejom o neophodnosti opstanka između različitih kultura. Na tržištu izdavačke produkcije, svijet se mijenja. Štampanu knjigu neće ugušiti elektronska izdanja uprkos novim trendovima. Nije slučajna eksplozija naučno-fantastične produkcije i istorijske literature. U godini 2018. koja je proglašena za Evropsku godinu kulturne baštine, odlučili smo se za ovaj izdavački poduhvat i odškrinuli vrata za dalja istraživanja o kulturološkom fenomenu opstanka malih naroda i lokalnih zajednica u budućnosti koja je pred nama” kaže Zorica Stablović Bulajić.

Zašto onda izdavanje „Kulturne istorije Paštrovića“ – jedinstvene storije o maloj skupini od 12 plemena na obali Crnogorskog primorja, koja je uglavnom poznata po prirodnim ljepotama i brojnim crkvama (preko 60) i manastirima (četiri drevna, tri novija) s pravoslavnom tradicijom očuvanom uprkos najezdi i osvajanju velikih zapadnih i istočnih sila, sa isto tako globalnim pretenzijama. Odredište nije slučajno. Mala kultura, osobena, utemeljena na tradiciji i moralnim vrijednostima, nimalo epska i guslarska, već u raljama stranih uticaja, pritisaka i nametanja novih kulturnih modela, sačuvala je autentičnu kulturnu matricu podneblja kome pripada.

„Kulturna istorija Paštrovića“ neobična je i jedinstvena naučno-stručna monografija sa multidisciplinarnim pristupom referentnih autora: prof. dr Nikole Samardžića (istoričara s Filozofski fakultet Univerziteta u Beogradu), dr Mile Medigović Stefanović (bibliotekarke i književnice iz Beograda), dr Zlate Marjanović (etnomuzikološkinje iz Pančeva) i mr Dušana Medina (doktoranda arheologije i menadžera kultunre baštine iz JU Muzeji i galerije Budve). Ispisana je na čak 308 stranica, V5 formata, meki povez, i bogato ilustrovana. Monografiju su, u okviru bibliotekte „Vrt“ uredili Zorica Stablović Bulajić i Dušan Medin, a recenzirali akademik Branislav Mitrović (arhitekta), prof. dr Bojan Žikić (etnolog-antropolog), dr Miroslav Luketić (istoričar) i maestro Bojan Suđić, istaknuti dirigent i muzički pedagog, rodom upravo iz Paštrovića. Treba dodati da je Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja Republike Srbije podržalo izdavanje izdavanje ove knjige u okviru projekta Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu „Modernizacija Zapadnog Balkana“ (br. 177009).

“Ne bismo to mogli da učinimo da nam na to nisu ukazali: dr Miroslav Luketić, istoričar, akademik Branislav Mitrović, arhitekta, dr Katarina Mitrović, istoričarka, prof. Bojan Suđić, dirigent, Nemanja Kuljača, izdavač iz Budve, mr Lucija Đurašković, istoričarka umjetnosti, Davor Sedlarević, etnokoreolog i dr Miroslava Mićunović, neuropsihijatar, kao i autori, posebno dr Mila Medigović Stefanović, dr Zlata Marjanović i doktorand Dušan Medin. Njima dugujemo neizmernu zahvalnost, kao i brojnim vlasnicima ilustracija”, dodaje Stablović Bulajić.

Prva promocija je zakazana za ovogodišnji Sajam knjiga u Beogradu – četvrtak, 25. oktobar, u 14 časova, sala “Vasko Popa”.